Ãàëèíà Àíäîíîâà 

Æèâîòúò è äåëîòî íà ñâåòè àïîñòîë Ïàâåë

Øóìåí, 2002 ã.

Íàøàòà öèâèëèçàöèÿ å õðèñòèÿíñêà, íå çàùîòî âñåêè îò íàñ ïîñòúïâà ñïîðåä 
ó÷åíèåòî íà Õðèñòà, à çàùîòî ãëàâíèòå ïðèíöèïè íà òîâà ó÷åíèå ñà äîøëè â íàøèÿ 

æèâîò ÷ðåç çàêîíîäàòåëñòâîòî, ìîðàëà, èçêóñòâîòî, ôèëîñîôèÿòà. Íÿìà ïî-õóìàííî 
ó÷åíèå îò òîâà íà Õðèñòà. Íî ìàëêî õîðà â íàøå âðåìå ñå çàìèñëÿò çà òîâà, 

áëàãîäàðåíèå íà êîãî ó÷åíèåòî Ìó å äîøëî äî íàñ. 
Ïðèåòî å äà ñå ñ÷èòà, ÷å òîâà ñà íàïðàâèëè àïîñòîëèòå. Àëà íàé-ãîëÿìà çàñëóãà çà 

óñïåõà íà õðèñòèÿíñêàòà ìèñèÿ ìåæäó åçè÷íèöèòå íåñúìíåíî èìà ñâåòè àïîñòîë 
Ïàâåë. ×ðåç íåãîâàòà àïîñòîëñêà äåéíîñò õðèñòèÿíñòâîòî ïðåìèíàâà òåñíèòå ãðàíèöè 

íà Ïàëåñòèíà, íàëàãà ñå êàòî âñåîáùà ðåëèãèÿ â òîãàâàøíèÿ êóëòóðåí ñâÿò è 
ïðîìåíÿ õîäà íà ñâåòîâíàòà èñòîðèÿ. 

Çà ñúæàëåíèå åäèíñòâåíèòå èçòî÷íèöè, îò êîèòî ìîãàò äà ñå ÷åðïÿò ñâåäåíèÿ çà 
æèâîòà è äåéíîñòòà íà àïîñòîë Ïàâåë ñà êíèãà Äåÿíèÿ íà ñâåòèòå Àïîñòîëè è 14-òå 

êàíîíè÷íè ïîñëàíèÿ íà Àïîñòîëà. Íå ìîãàò äà ñå íàìåðÿò äîñòîâåðíè èñòîðè÷åñêè 
ñâåäåíèÿ â àïîêðèôíèòå ïðîèçâåäåíèÿ Äåÿíèÿ íà àïîñòîë Ïàâëà, Ïîñëàíèå äî 

Ëàîäèêèéöèòå, Ïîñëàíèå äî àëåêñàíäðèéöèòå, ðàçìåíåíè ïèñìà ìåæäó Ñåíåêà è 
àïîñòîë Ïàâåë.

Êàêòî â êíèãàòà Äåÿíèÿ íà ñâåòè àïîñòîëè, òàêà è â ïîñëàíèÿòà íà àïîñòîë Ïàâåë 
íå ñå äàâàò òî÷íè è ÿñíè ñâåäåíèÿ îò êîèòî äà ñå âèæäà, ïðåç êîÿ ãîäèíà îò 

ñâåòîâíàòà èñòîðèÿ ñà ñòàâàëè ñúáèòèÿòà îò æèâîòà ìó. Ïðè îïðåäåëÿíåòî íà 
ãîäèíèòå ó÷åíèòå ñå ñïèðàò ïúðâîíà÷àëíî âúðõó íÿêîè èñòîðè÷åñêè ëèöà è 

îáñòîÿòåëñòâà, çà êîèòî ñå ãîâîðè â Äåÿíèÿ íà ñâåòèòå àïîñòîëè, â ïîñëàíèÿòà íà 
àïîñòîë Ïàâåë è çà êîèòî èìà è äðóãè äîñòîâåðíè ñâåäåíèÿ. Òîâà ñà:

1. Àðåòà ÷åòâúðòè - àðàáñêè öàð, óïðàâëÿâàë îò äåâåòà ãîäèíà ïðåäè Ðîæäåñòâî 
Õðèñòîâî äî ÷åòèðñòà ãîäèíà ñëåä Ðîæäåñòâî Õðèñòîâî. Îò çàïàçåíè ìîíåòè è 

íàäïèñè ñå âèæäà, ÷å òîé å áèë àðàáñêè öàð ÷åòèðñåò è îñåì ½¡¡«ãîäèíà Àðåòà 
óïðàâëÿâàë Äàìàñê ÷ðåç îáëàñòåí óïðàâèòåë, íàðå÷åí îò àïîñòîë Ïàâåë åòíàðõ 

(âòîðà Êîð. 11:32). Òîé ñú÷óâñòâàë íà èóäåèòå è çàïîâÿäàë íà îáëàñòíèÿ óïðàâèòåë 
äà õâàíå àïîñòîë Ïàâåë, êîãàòî òîé ñëåä îáðúùàíåòî ñè ñå íàìèðàë â Äàìàñê. Êàêòî 

ïèøå ñàì àïîñòîë Ïàâåë "Â Äàìàñê îáëàñòíèÿò óïðàâèòåë íà öàð Àðåòà ïàçåøå ñúñ 
ñòðàæà ãðàä Äàìàñê, èñêàéêè äà ìå õâàíå; è àç â êîø áÿõ ñïóñíàò ïðåç ïðîçîðåöà 

ïî ñòåíàòà è èçáÿãàõ îò ðúöåòå ìó" (II Êîð. 11:32).
2. Ïðîêîíñóë Ñåðãèé Ïàâåë. Êîãàòî àïîñòîë Ïàâåë ïðåç âðåìå íà ïúðâîòî ñè 

ïúòåøåñòâèå ïðîïîâÿäâàë â ãðàä Ïàôîñ íà îñòðîâ Êèïúð, ïðîêîíñóë íà îñòðîâà áèë 
ðèìëÿíèíúò Ñåðãèé Ïàâåë, êîéòî ñëóøàë ïðîïîâåäòà íà àïîñòîë Ïàâåë è âúçïðèåë 

Õðèñòîâîòî ó÷åíèå (Äåÿí. 13:6-12).  íàäïèñà íà åäèí ãðàíè÷åí ðèìñêè êàìúê å 
îòáåëÿçàíî, ÷å íÿêîé ñè Ñåðãèé Ïàâåë áèë ïðåòîð ïðåç 47-48 ã. Ó÷åíèòå èçêàçâàò 

ïðåäïîëîæåíèÿ, ÷å òîçè Ñåðãèé Ïàâåë å åäíî è ñúùî ëèöå ñ ïðîêîíñóëà íà îñòðîâ 
Êèïúð çà êîãîòî ñå ãîâîðè â êíèãàòà Äåÿíèÿ íà ñâåòè àïîñòîëè. 3. Èçãîíâàíåòî íà 

èóäåèåòî îò ãð. Ðèì ïî çàïîâåä íà èìïåðàòîð Êëàâäèé (28 ÿíóàðè 41-54 ã.).  
Äåÿí. 18:2 ñå ñúîáùàâà, ÷å àïîñòîë ïàâåë ïðåç âðåìå íà âòîðîòî ñè ïúòåøåñòâèå, 

êàòî äîøúë â ãð. Êîðèíò, ñå íàñòàíèë â äîìà íà èóäåèíà Àêèëà, ðîäîì îò Ïîíò, 
îæåíåí çà èóäåéêàòà Ïðèñêèëà. Àêèëà è Ïðèñêèëà áèëè äîøëè íàñêîðî â Êîðèíò îò 

Èòàëèÿ, ñëåä èçãîíâàíåòî íà åâðåèåòî òî Ðèì ïî çàïîâåä íà èìï. Êëàâäèé. 
Èçãîíâàíåòî íà èóäåèòå îò Ðèì, çà êîåòî ñâèäåòåëñòâà Ñâåòîíèé å ñòàíàëî ïðåç 50 

ã. ïî çàïîâåä íà èìï. Êëàâäèé.
4. Ïðîêîíñóë Ãàëèîí. Ñëåä êàòî àïîñòîë Ïàâåë ïðåç âðåìå íà âòîðîòî ñè 

ïúòåøåñòâèå ïðîïîâÿäâàë ñëîâîòî Áîæèå ãîäèíà è ïîëîâèíà â ãð. Êîðèíò, 
íåäîâîëíèòå îò íåãîâàòà ïðîïîâåä èóäåè ãî õâàíàëè è îòâåëè â ñúäèëèùåòî ïðè 

Ãàëèîí, ïðîêîíñóë íà Àõàèÿ îò ñðåäàòà íà 52 ã. äî ñðåäàòà íà 53 ã. 
5. Çàìåñòâàíåòî íà ïðîêóðàòîðà Ôåëèêñ îò ïðîêóðàòîðà Ôåñò. Çà òîâà çàìåñòâàíå, 

âúâ âðúçêà ñúñ çàòâàðÿíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë â îêîâè â ãð. Êåñàðèÿ îò ïðîêóðàòîðà 
Ôåëèêñ, â êíèãàòà Äåÿíèÿ íà ñâåòè àïîñòîëè (24:27) ñå êàçâà: "Íî êàòî èçìèíàõà 

äâå ãîäèíè (îò çàòâàðÿíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë â îêîâè â ãð. Êåñàðèÿ îò ïðîêóðàòîðà 
Ôåëèêñ - á.ì.), Ôåëèêñà çàìåñòè Ïîðöèé Ôåñò. È ïîíåæå èñêàøå äà óãîäè íà 

èóäåèòå, Ôåëèêñ îñòàâè Ïàâëà â îêîâè". Êàòî ñå âçåìå ïîä âíèìàíèå 

îáñòîÿòåëñòâîòî, ÷å Ïîðöèé Ôåñò áèë ïðîêóðàòîð îêîëî äâå ãîäèíè è ÷å òîé áèë 

çàìåñòåí â 62 ã. îò Àëáèí, ñ ãîëÿìà ñèãóðíîñò ìîæå äà ñå òâúðäè, ÷å ôåñò 
çàìåñòèë Ôåëèêñà ïðåç 60 ã. Òàçè äàòà ñå ïîòâúðæäàâà è îò îáñòîÿòåëñòâàòà, ÷å 

àïîñòîë Ïàâåë áèë çàâåäåí ïðè Ãàëèîí ïðåç ïðîëåòòà íà 58 ã. è ÷å òîé ïðåñòîÿë 
äâå ãîäèíè â îêîâè ïðåç âðåìåòî íà Àíòîíèé Ôåëèêñ.

Ïúðâà ãëàâà

Àïîñòîë Ïàâåë äî îáðúùàíåòî ìó â Õðèñòà

Ñâåòè àïîñòîë Ïàâåë, êîéòî äî àïîñòîëñòâîòî ñè ñå íàðè÷àë Ñàâåë å ðîäåí â 
Êèëèêèÿ, â ãðàä Òàðñ. Çà òîâà ñâèäåòåëñòâà ñàì òîé "Àç ñúì èóäåèí, ðîäîì îò Òàðñ 

êèëèêèéñêè" (Äåÿí. 22:3). 
Òàðñ áèë åäèí îò íàé-âàæíèòå ãðàäîâå íà Èóäåÿ. Â íåãî áèëè øèðîêî ðàçâèòè íå 

ñàìî ðàçëè÷íè çàíàÿòè, íî è õóìàíèòàðíè íàóêè. Íàñåëåíèåòî íà Òàðñ áèëî îò 
ïðåäñòàâèòåëè íà ãðúöêàòà è àðìåíñêàòà ðàñè, êàêòî è îò èóäåè. Â Òàðñ íàóêàòà è 

ëèòåðàòóðàòà áèëè ìíîãî ïîïóëÿðíè. Òîëêîâà ìíîãî øêîëè è ó÷åáíè ó÷ðåæäåíèÿ íå å 
èìàëî äàæå â Àòèíà è Àëåêñàíäðèÿ.

Ïðè ìíîãî ñëó÷àè àïîñòîë Ïàâåë ïîä÷åðòàâàë, ÷å áèë èóäåèí, èçðàèëòÿíèí è 
ïðèíàäëåæàë êúì Âåíèàìèíîâîòî êîëÿíî. "Àêî íÿêîé äðóã ìèñëè äà ñå óïîâàâà íà 

ïëúòàò, òî îùå ïîâå÷å àç, îáðÿçàíèÿò â îñìèÿ äåí îò èçðàèëåâ ðîä, îò Âåíèàìèíîâî 
êîëÿíî, åâðåèí îò åâðåèòå, ïî çàêîí - ôàðèñåèí" (Ôèëèï. 3:4-5). 

Íÿìà òî÷íè ñâåäåíèÿ çà âðåìåòî, êîãàòî àïîñòîë Ïàâåë ñå áèë ðîäèë. Íà Ôèëèìîíà, 
â ïîñëàíèåòî ñè äî íåãî òîé ïèøå: "ìîëÿ òå àç, êàêúâòî ñúì ñòàðåö Ïàâåë, à ñåãà 

îêîâàíèê èèñóñ Õðèñòîâ". Òóê òîé íàðè÷à ñåáå ñè ñòàðåö. Åâðåèòå íàðè÷àëè ñòàðåö 
âñåêè ÷îâåê, êîéòî äîñòèãàë øåñòäåñåòãîäèøíà âúçðàñò. Àïîñòîë Ïàâåë íàïèñàë 

ïîñëàíèåòî ñè äî Ôèëèìîí êúì êðàÿ íà 62 ãîäèíà, ïðåç âðåìå íà ïúðâèòå ñè ðèìñêè 
îêîâè. Àêî òîãàâà å áèë íà îêîëî 60 ãîäèíè, ìîæå äà ñå ïðåäïîëàãà, ÷å ñå å áèë 

ðîäèë îêîëî 2 ãîäèíà ñëåä Ðîæäåñòâî Õðèñòîâî. Íà îñìèÿ äåí ñëåä ðîæäåíèåòî ñè 
(Ôèëèï. 3:5) àïîñòîë Ïàâåë ïîëó÷èë èìåòî Ñàâåë, êàêâîòî èìå áèëî äàäåíî è íà 

ïúðâèÿ åâðåéñêè öàð Ñàóë, êîéòî ïðîèçëèçàë ñúùî îò Âåíèàìèíîâîòî êîëÿíî. Ïî-
êúñíî íà àïîñòîë Ïàâåë áèëî äàäåíî è ðèìñêîòî èìå Ïàâåë. Íÿìà ñâåäåíèÿ çà òîâà, 

êîãà å áèëî äàäåíî òîâà èìå íà àïîñòîë Ïàâåë. Åäíè ó÷åíè ïðèåìàò, ÷å òî ìó å 
áèëî äàäåíî îùå â áàùèíàòà ìó êúùà, à äðóãè - ÷å ãî áèë ïîëó÷èë íà î-â Êèïúð 

ïðåç âðåìå íà ïúðâîòî ìó ïúòåøåñòâèå. Ïðè îïèñàíèåòî íà òîâà ïúòåøåñòâèå åâàíã. 
Ëóêà êàçâà: "íî Ñàâåë, êîéòî ñå íàðè÷àøå è Ïàâåë), èçïúëíåí ñ Äóõ Ñâåòèé, 

óñòðåìè âúðõó ìó ïîãëåä" (Äåÿí. 13:9). È îò òîâà ìÿñòî íàòàòúê òîé óïîòðåáÿâà 
ñàìî èìåòî Ïàâåë.

Îò ìíîãîòî ìíåíèÿ çà ïðè÷èíàòà íà ïðîìÿíàòà íà èìåòî Ñàâåë íà Ïàâåë, íàé-
âåðîÿòíî å îíîâà, ñïîðåä êîåòî Ïàâåë, êàòî ðèìñêè ãðàæäàíèí èìàë äâå èìåíà, íî 

ïðåäè òîé, äåéñòâàéêè â äóõà íà ôàðèñåéñêàòà ðåâíîñò è äàæå ñëåä îáðúùàíåòî êúì 
Õðèñòà íàìèðàéêè ñå ïîâå÷å ñðåä èóäåè, óïîòðåáÿâàë èçêëþ÷èòåëíî åâðåéñêîòî ñè 

èìå Ñàâåë. Ñåãà, èçëèçàéêè íà ïðîïîâåä ïðåä åçè÷íèöè, òîé çàïî÷íàë äà óïîòðåáÿâà 
ñâîåòî ðèìñêî èìå Ïàâåë è êàòî èçáðàí ïðåäèìíî çà àïîñòîë íà åçè÷íèöèòå, âå÷å íå 

îñòàâÿë òîâà èìå äàæå è òîãàâà, êîãàòî ñå âðúùàë â ñðåäàòà íà èóäåèòå.
Ðîäèòåëè íà àïîñòîë Ïàâåë áèëè èóäåè, íî èìàëè ðèìñêî ãðàæäàíñòâî, êîåòî ñå 

äàâàëî ñàìî çà îñîáåíè çàñëóãè ïðåä èìïåðèÿòà - ñàì àïîñòîë Ïàâåë êàçâà, ÷å ñå 
áèë ðîäèë êàòî ðèìñêè ãðàæäàíèí (Äåÿí. 22:28). Òå ïðèäàâàëè èçêëþ÷èòåëíî âàæíî 

çíà÷åíèå íà âúçïèòàíèåòî íà Ïàâåë, êîéòî ïðîÿâÿâàë ñúîáðàçèòåëíîñò, 
ëþáîçíàòåëíîñò è íåîáè÷àéíî ñèëåí äóõ. Ïàâåë ïîëó÷èë ðàçíîñòðàííî åëèíñêî 

îáðàçîâàíèå. Òîé íå ñàìî èçó÷èë, íî è çíàåë ñúâúðøåíî ãðúöêàòà ìèòîëîãèÿ, 
òåàòúð, ôèëîñîôèÿ. Èçó÷àâàë ðèòîðèêà íà êëàñè÷åñêè ãðúöêè åçèê, ñåðèîçíî ñå 

çàíèìàâàë ñ ñ èñòîðèÿ. Îñâåí ãðúöêî îáðàçîâàíèå, Ïàâåë ïîëó÷èë è èóäåéñêî 
îáðàçîâàíèå. Íåãîâ ó÷èòåë áèë çíàìåíèòèÿò ðàâèí Ãàìàëèèë. Òîé îáó÷èë Ïàâåë íå 

ñàìî â òúíêîñòèòå íà çàêîíà, íî è äà óìåå äà ìèñëè äèàëåêòè÷åñêè. Ïàâåë ñ÷èòàë, 
÷å çíàíèÿòà ñà íóæíè íå ñàìè ïî ñåáå ñè, à çà äà ãè ïðèëàãàø â æèâîòà. Çàòîâà 

òîé íå ñàìî ñå ó÷èë, íî è âîäåë àêòèâåí ïîëèòè÷åñêè æèâîò. Îùå êàòî ìëàä àïîñòîë 
Ïàâåë èçó÷èë â Òàðñ åäèí çàíàÿò - ïðàâåíå íà ïàëàòêè. Åâàíã. ëóêà ñúîáùàâà, ÷å 

àïîñòîë Ïàâåë èìàë òàêúâ çàíàÿò, êàêúâòî èìàëè Àêèëà è Ïðèñêèëà è çàòîâà îñòàíàë 
ó òÿõ - "ïîíåæå èìàøå ñúùèÿ çàíàÿò, îñòàíà ó òÿõ è ðàáîòåøå; à çàíàÿòúò èì áåøå 

äà ïðàâÿò øàòðè" (äåÿí. 18:3). Ó èóäåèòå ïðåç âðåìåòî íà àïîñòîë Ïàâåë èìàëî 
îáè÷àé âñåêè åäèí îò òÿõ, êàêúâòî è äà å òîé, äà èçó÷è íÿêàêúâ çàíàÿò. Íà ìíîãî 

ìåñòà â ñâîèòå ïîñëàíèÿ àïîñòîë Ïàâåë ïîä÷åðòàâà, ÷å íå áèë â òåæåñò íèêîìó è 
ñàì ñ ðúöåòå ñè èçêàðâàë ïðåõðàíàòà ñè.

Ïî âúíøíèÿ ñè âèä àïîñòîë Ïàâåë íå áèë ïðåäñòàâèòåëåí. Òîâà äàâàëî ïîâîä íà 

íÿêîè êîðèíòÿíè äà êàçâàò, ÷å òîé â ïîñëàíèÿòà ñè "å ñòðîã è ñèëåí, íî ïðè 

ëè÷íîòî ñè ïðèñúñòâèå ñëàá" (II Êîð. 10:10).  àïîêðèôà "Äåÿíèÿ àí àïîñòîë 
Ïàâëà" ñå äàâà ñëåäíîòî îïèñàíèå íà âúíøíîñòòà íà àïîñòîë Ïàâåë: "ìúæ ìàëúê ïî 

âèä, ñ ãîëà ãëàâà è êðèâè êðàêà, ñ áëàãîðîäíî äúðæàíèå, ñúñ ñêëþ÷åíè âåæäè è ñ 
ìàëúê, ñëàáî èçïúêíàë íîñ, èçïúëíåí ñ ëþáåçíîñò; òîé èçãëåæäàøå êàòî ÷îâåê, íî 

èìàøå ëèöå íà àíãåë".
Ïàâåë îãëàâÿâàë ïàðòèÿòà íà ìëàäèòå ôàðèñåè è ìó ïðåäðè÷àëè ïðåêðàñíî áúäåùå íà 

ïîëèòè÷åñêî-ðåëèãèîçíîòî ïîïðèùå. Ïëàìåííàòà ðåâíîñò íà Ñàâåë êúì þäåéñòâîòî ìó 
âäúõâàëà ñèëíà îìðàçà ïðîòèâ õðèñòèÿíèòå. Âåðîÿòíî àïîñòîë Ïàâåë å âèæäàë Èèñóñ 

Õðèñòîñ ïðåäè îáðúùàíåòî ñè â õðèñòèÿíñòâîòî. Êàòî èóäåèí è ðåâíîñòåí ôàðèñåí 
òîé å õîäèë çà ãîëåìèòå ïðàçíèöè â Èåðóñàëèì, çà êîèòî å õîäèë è Èèñóñ Õðèñòîñ. 

Ìîæå äà ñå ïðåäïîëîæè äîðè, ÷å àïîñòîë Ïàâåë å ñëóøàë è ïðîïîâåäòà íà Õðèñòîñ. 
Íàèñòèíà, â ñâîèòå ïîñëàíèÿ àïîñòîë Ïàâåë íå ãîâîðè çà òîâà äà ëè å âèæäàë Èèñóñ 

Õðèñòîñ èëè ñëóøàë Íåãîâàòà ïðîïîâåä, íî è íèêúäå òîé íå ñè ïîñòàâÿ çà öåë äà 
ïðîâåðè äàëè å æèâÿë è ïðîïîâÿäâàë ëè å Èèñóñ Õðèñòî, çàùîòî áèë óáåäåí â òîâà. 

Òîé íå ñïîìåíàâà íèêúäå, ÷å å âèæäàë Õðèñòîñ è å ñëóøàë Íåãîâàòà ïðîïîâåä, 
çàùîòî òîãàâà, êàòî ðåâíîñòåí ôàðèñåèí å áèë ïðîòèâ íåãî, íî òðóäíî ìîæå äà ñå 

ïðåäïîëîæè, ÷å àïîñòîë Ïàâåë, íàé-äîáðèÿ ó÷åíèê íà çíàìåíèòèÿ çàêîíîó÷èòåë 
Ãàìàëèèë, êîéòî å çíàåë ìíîãî äîáðå çà Èèñóñ Õðèñòîñ è Íåãîâîòî ó÷åíèå, íå ñå å 

èíòåðåñóâàë îò Õðèñòîñ è Íåãîâàòà ïðîïîâåä. 
Äèøàéêè çàïëàõè è óáèéñòâî ïðîòèâ Õðèñòîâèòå ïîñëåäîâàòåëè, Ñàâåë âëèçàë â 

êúùèòå íà õðèñòèÿíèòå è âëà÷åéêè ìúæå è æåíè, ïðåäàâàë ãè â òúìíèöà (Äåÿí. 8:3; 
22:4). Òîé ðàçêàçâà ñàì çà ñåáå ñè: "Íàèñòèíà, è àç ñè ïîìèñëèõ, ÷å òðÿáâà äà 

èçâúðøà ìíîãî ïðîòèâíè ðàáîòè ñðåùó èìåòî íà Èèñóñà Íàçîðåÿ; òîâà è ñòîðèõ â 
Èåðóñàëèì è, ñëåä êàòî ïðèåõ âëàñò îò ïúðâîñâåùåíèöèòå, ìíîãî ñâåòèè çàòâîðèõ â 

òúìíèöà, à êîãàòî ãè óáèâàõà, è àç îäîáðÿâàõ; è ÷åñòî ãè ìú÷åõ ïî âñè÷êè 
ñèíàãîãè è ãè ïðèíóæäàâàõ äà õóëÿò Èèñóñà è, ðàçÿðåí áåç ìÿðà ïðîòèâ òÿõ, ãîíåõ 

ãè äîðè è ïî âúíøíèòå ãðàäîâå" (Äåÿí. 26:9-11). 
Ñ òàêàâà öåë Ñàâåë èçìîëâà îò ïúðâîñâåùåíèêà ïèñìî çà Äàìàñê äî ñèíàãîãèòå "ùîòî 

êîèòî íàìåðè äà ñëåäâàò òîâà ó÷åíèå, ìúæå è æåíè, âúðçàíè äà ãè äîâåäå â 
Èåðóñàëèì" (Äåÿí. 9:2).

Èìåííî ïî âðåìå íà òîâà ïúòóâàíå ñòàâà åäíî îò íàé-âàæíèòå ÷óäåñà íà 
õðèñòèÿíñêàòà öúðêâà - ëþòèÿò ãîíèòåë ñå ïðåâðúùà â íàé-ðåâíîñòåí àïîñòîë íà 

ãîíåíàòà Öúðêâà. 
"Íî êîãàòî òîé áåøå íà ïúò è íàáëèæàâàøå äî Äàìàñê, èçâåäíúæ ãî îãðÿ ñâåòëèíà îò 

íåáåòî;
è êàòî ïàäíà íà çåìÿòà, ÷ó ãëàñ, êîéòî ìó äóìàøå: Ñàâëå, Ñàâëå, ùî Ìå ãîíèø?

À òîé îòãîâîðè: êîé ñè Òè, ãîñïîäèíå? Ãîñïîä êàçà: Àç ñúì Èèñóñ, Êîãîòî òè 
ãîíèø. Ìú÷íî å çà òåáå äà ðèòàø ïðîòèâ ðúæåí.

Òîé, ðàçòðåïåðàí è óæàñåí, ïðîãîâîðè: Ãîñïîäè, êàêâî èñêàø äà íàïðàâÿ? À Ãîñïîä 
ìó ðå÷å: ñòàíè è âëåç â ãðàäà; è ùå òè ñå êàæå êàêâî òðÿáâà äà ïðàâèø.

À ÷îâåöèòå, êîèòî âúðâÿõà ñ íåãî, ñòîÿõà âöåïåíåíè, êàòî ÷óâàõà ãëàñ, ïúê íèêîãî 
íå âèæäàõà.

Ñàâåë ñòàíà îò çåìÿòà è, ìàêàð äà áÿõà î÷èòå ìó îòâîðåíè, íèêîãî íå âèæäàøå; è 
âîäåéêè ãî çà ðúêà, çàâåäîõà ãî â Äàìàñê.

È òðè äíè íå âèæäàøå, è íèòî ÿäå, íèòî ïè.
À â Äàìàñê èìàøå åäèí ó÷åíèê, íà èìå Àíàíèÿ, êîìóòî âúâ âèäåíèå Ãîñïîä êàçà: 

Àíàíèå! Òîé îòãîâîðè: åòî ìå, Ãîñïîäè!
À Ãîñïîä ìó ðå÷å: ñòàíè, òà èäè íà óëèöàòà, êîÿòî ñå íàðè÷à Ïðàâà, è ïîäèðè â 

Èóäèíàòà êúùà åäèí òàðñÿíèí, íà èìå Ñàâåë, åòî òîé ñå ìîëè,
è âèäÿ âúâ âèäåíèå ìúæ, íà èìå Àíàíèÿ, âëÿçúë è âúçëîæèë ðúêà âúðõó íåãî, çà äà 

ïðîãëåäà.
Àíàíèÿ îòãîâîðè: Ãîñïîäè, ñëóøàë ñúì îò ìíîçèíà çà òîÿ ÷îâåê, êîëêî çëî å ñòîðèë 

íà Òâîèòå ñâåòèè â Èåðóñàëèì;
òîé è òóê èìà âëàñò îò ïúðâîñâåùåíèöèòå äà âúðæå âñè÷êè, êîèòî ïðèçîâàâàò Òâîåòî 

èìå.
Íî Ãîñïîä ìó êàçà: èäè, çàùîòî òîé Ìè å èçáðàí ñúä, àç äà äîíåñå èìåòî Ìè ïðåä 

íàðîäè, öàðå è ñèíîâå èçðàèëåâè.
È Àç ùå ìó ïîêàæà, êîëêî òðÿáâà òîé äà ïîñòðàäà çà Ìîå èìå.

Àíàíèÿ îòèäå è âëåçå â êúùàòà è, êàòî âúçëîæè âúðõó ìó ðúöå, ðå÷å: áðàòå Ñàâëå! 
Ãîñïîä Èèñóñ, Êîéòî òè ñå ÿâè ïî ïúòÿ, ïî êîéòî äîõîæäàøå òè, ìå ïðàòè, çà äà 

ïðîãëåäàø è äà ñå èçïúëíèø ñ Äóõ Ñâåòèé.
È èçâåäíúæ ñÿêàø ëþñïè ïàäíàõà îò î÷èòå ìó, è òîé âåäíàãà ïðîãëåäà è, êàòî 

ñòàíà, ïî êðúñòè ñå;

à êàòî ïðèå õðàíà, ïîäêðåïè ñå. È ïðåñåäÿ Ñàâåë íÿêîëêî äíè ñ ó÷åíèöèòå â 

Äàìàñê;
è âåäíàãà íà÷åíà äà ïðîïîâÿäâà â Ñèíàãîãèòå çà È èñóñà, ÷å Òîé å Ñèí Áîæèé." 

(Äåÿí. 9:3-20).
Òîâà îáðúùàíå ñòàíàëî â òå÷åíèå íà íÿêîëêî äíè, ñå îáñúæäà âå÷å õèëÿäè ãîäèíè. 

Ñàâåë ñå îáðúùà áåç âñÿêàêúâ âúíøåí ïîâîä ïî íåïîñðåäñòâåíîòî äåéñòâèå íà 
Áîæèÿòà ñèëà. Çà îíèÿ, êîèòî ñòîÿò íà åñòåñòâåíà ïî÷âà è îòõâúðëÿò âñè÷êî 

ñâðúõåñòåñòâåíî, ïîäîáíî îáðúùàíå ïðåäñòàâëÿâà íåîáÿñíèìî ÿâëåíèå, íåðàçðåøèìà 
çàãàäêà. Íÿêîè îò òÿõ ãëåäàò íà íåãî êàòî íà ïñèõè÷åí àêò, ñòîÿù âúâ âðúçêà ñ 

öåëèÿ ïðåäøåñòâàø æèâîò íà Ñàâåë è îñîáåíî ñ ðå÷òà è ñìúðòòà íà Ñòåôàí, êîèòî 
âúçáóäèëè â íåãî ÷óâñòâà è ïðåäðàçïîëîæåíèÿ êúì ãîíåíàòà âÿðà è èçâúðøèëè â 

äóøàòà ìó âåëèê ïðåëîì. Íî åäèí òàêúâ ïñèõîëîãè÷åí ïðîöåñ íå áè ìîãúë äà ãî 
äîâåäå äî Õðèñòà. Òîÿ ïðîöåñ èëè íåùî ïîäîáíî áè ìîãëî ñàìî ïîñòåïåííî è 

åñòåñòâåíî äà ïðåäðàçïîëîæè Ñàâåë çà ïðèåìàíå íà õðèñòèÿíñòâîòî, íî íå è äà ãî 
íàïðàâè îòâåäíúæ õðèñòèÿíèí. Òîé íèêîãà è íèêúäå íå ñïîìåíàâà çà ñâîèòå ÷óâñòâà 

è ïðåäðàçïîëîæåíèÿ ñïðÿìî ãîíåíàòà âÿðà, íî íàâñÿêúäå è âèíàãè ñ÷èòà ñâîåòî 
îáðúùàíå çà Áîæèå äåëî, ïðèïèñâà ãî íà íåïîñðåäñòâåíîòî äåéñòâèå íà Áîãà. Òà è 

áè ëè ìîãúë äà ñå èçäèãíå äî êðèòè÷åñêà îöåíêà íà ôàêòèòå þíîøàòà ïðèâèêíàë 
çàåäíî ñ äðóãèòå äà ãëåäà íà õðèñòèÿíèòå êàòî íà íàðóøèòåëè íà çàêîíà, à íà 

Ñèíåäðèîíà - êàòî íà âèñøå, ïîñòàâåíî îò Áîãà ñúäèëèùå? Îñâåí òîâà, çà äà ñå 
èçâúðøè òàêúâ ïñèõîëîãè÷åí ïðåâðàò â äóøàòà äàæå è íà áóåí þíîøà, íóæíî áèëî 

íàé-áëèçî è øèðîêî ïîçíàíñòâî ñ õðèñòîâîòî ó÷åíèå, à òî èìåííî íåäîñòèãàëî íà 
Ñàâåë.

Îáÿñíåíèåòî íà Ñàâëîâîòî îáðúùàíå ÷ðåç ïñèõè÷åí ïðîöåñ ìîæå ñàìî îò÷àñòè äà 
ðàçÿñíè âúòðåøíàòà ñòðàíà íà ôàêòà, íî íå îáÿñíÿâà âñè÷êè âúíøíè îáñòîÿòåëñòâà 

íà îáðúùàíåòî - íèòî ñâåòëèíàòà, êîÿòî îãðÿëà îò íåáåòî ñïúòíèöèòå íà Ñàâåë è ãè 
ïðèâåëà â óæàñ, íèòî ãëàñúò, ÷óâàí îò òÿõ, ìàêàð è íåðàçáðàí, íèòî ñëåïîòàòà íà 

Ñàâåë íå ìîãàò äà áúäàò îáÿñíåíè ïî ïñèõîëîãè÷åñêè ïúò. Äðóãè îò ðàöèîíàëèñòèòå 
îáÿñíÿâàò âñè÷êî òîâà ïîñðåäñòâîì õàëþöèíàöèè, êúì êîèòî Ñàâåë óæ áèë ñêëîíåí. 

Íî àïîñòîë Ïàâåë ïîñòîÿííî îòëè÷àâà ôàêòà íà ñâîåòî îáðúùàíå îò äðóãèòå âèäåíèÿ, 
êîèòî òîé ÷åñòî èìàë. À è òðóäíî å äà ñå ïðåäïîëîæè, ÷å õàëþöèíàöèÿòà äîòîëêîâà 

ìîæå äà çàâëàäåå öÿëîòî ìó ñúùåñòâî, òà â òå÷åíèå íà 30 ãîäèíè äà íå ìîæå äà ñå 
îñâîáîäè îò íåéíèòå âïå÷àòëåíèÿ è ñðåùàéêè ñå ñ ðàçíè õîðà, ïîíàñÿéêè ðàçëè÷íè 

áåäè, äà íå å ìîãúë äà ðàçáåðå, ÷å âñè÷êî òîâà å åäíà èëþçèÿ, áëÿí íà 
ðàçãîðåùåíî âúîáðàæåíèå.

ßâÿâàíåò íà Èèñóñ Õðèñòîñ íà àïîñòîë Ïàâåë ïî ïúòÿ çà Äàìàñê ïîñëóæèëî íå ñàìî 
çà îáðúùàíåòî ìó â õðèñòèÿíñòâîòî, ïðè òîâà ÿâÿâàíå àïîñòîë Ïàâåë áèë ïðèçîâàí è 

èçáðàí çà àïîñòîë íà Õðèñòà. Îùå ïðè ñàìîòî ÿâÿâàíå Õðèñòîñ êàçàë íà àïîñòîë 
Ïàâåë: "ñòàíè è ñå èçïðàâè íà íîçåòå ñè; çàùîòî Àç çàòîâà òè ñå ÿâèõ, çà äà òå 

ïîñòàâÿ ñëóæèòåë è ñâèäåòåë íà îíîâà, ùî ñè âèäÿë è êàêâîòî ùå òè îòêðèÿ" (Äåÿí. 
26:16). Íà Àíàíèÿ Ãîñïîä êàçâà: "èäè, çàùîòî òîé Ìè å èçáðàí ñúä, çà äà ïîíåñå 

èìåòî Ìè ïðåä íàðîäè, öàðå è ñèíîâå Èçðàèëåâè" (Äåÿí. 9:15). Ñàì àïîñòîë Ïàâåë 
íà ìíîãî ìåñòà â ñâîèòå ïîñëàíèÿ èçòúêâà, ÷å å áèë ïðèçîâàí è èçáðàí çà àïîñòîë 

íà Õðèñòà, èìåííî çà àïîñòîë ãëàâíî ìåæäó åçè÷íèöèòå. Íàñêîðî ñëåä îáðúùàíåòî 
ìó, êîãàòî òîé áèë â èåðóñàëèì, Ãîñïîä âúâ âèäåíèå ìó êàçàë: "èäè! Àç ùå òå 

ïðàòÿ äàëåêî ïðè åçè÷íèöèòå" (Äåÿí. 22:21), à âúâ âòîðîòî ñè ïîñëàíèå äî Òèìîòåé 
èçðè÷íî èçòúêâà: "çà êîåòî ñúì ïîñòàâåí ïðîïîâåäíèê è àïîñòîë (èñòèíà êàçâàì â 

Õðèñòà, íå ëúæà), ó÷èòåë íà åçè÷íèöèòå âúâ âÿðàòà è èñòèíàòà" (II Òèì. 1:11).  
ïîñëàíèåòî ñè äî åôåñÿíèòå àïîñòîë Ïàâåë ïèøå: "íà ìåíå, íàé-ìàëêèÿ îò âñè÷êè 

ñâåòèè, ñå äàäå òàÿ áëàãîäàò - äà áëàãîâåñòÿ íà åçè÷íèöèòå íåèçñëåäèìîòî 
áîãàòñòâî Õðèñòîâî è äà îòêðèÿ íà âñè÷êè, â ùî ñå ñúñòîè ðàçïîðåäáàòà íà 

òàéíàòà..." (Åôåñ. 3:8).
Íÿìà òî÷íè äàííè â êîÿ ãîäèíà å ñòàíàëî îáðúùàíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë.  

ïîñëàíèåòî ñè äî Ãàëàòÿíèòå òîé, êàòî îïèñâà äåéíîñòòà ñè íåïîñðåäñòâåíî ñëåä 
îáðúùàíåòî ñè êàçâà: "àç âåäíàãà ñå íå ñúâåòâàõ ñ ïëúò è êðúâ, íèòî âúçëÿçîõ â 

Èåðóñàëèì ïðè îíèÿ êîèòî ïðåäè ìåíå áÿõà àïîñòîëè, íî îòèäîõ â Àðàáèÿ è ïàê ñå 
âúðíàõ â Äàìàñê. Îòïîñëå, ïîäèð òðè ãîäèíè, âúçëÿçîõ â Èåðóñàëèì äà ñå âèäÿ ñ 

Ïåòðà, è ïðåñåäÿõ ó íåãî ïåòíàäåñåò äåíà" (Ãàë. 1:16-18). Äóìèòå îòïîñëå, ïîäèð 
òðè ãîäèíè áè òðÿáâàëî äà ñå ðàçáèðàò â ñìèñúë, íå ñëåä êàòî àïîñòîë Ïàâåë ñå 

âúðíàë îò Àðàáèÿ â Äàìàñê, à ñëåä íåãîâîòî îáðúùàíå, çàùîòî òî å öåíòðàëíîòî 
ñúáèòèå, îò êîåòî òîé ïðàâè ñâîèòå èç÷èñëåíèÿ íà âðåìåòî. "Ñåòíå, ñëåä 

÷åòèðèíàäåñåò ãîäèíè, ïàê âúçëÿçîõ â Èåðóñàëèì ñ Âàðíàâà, êàòî âçåõ ñ ìåíå ñè è 
Òèòà" (Ãàë. 2:1).

Ãîäèíàòà íà îáðúùàíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë ìîæå äà ñå îïðåäåëè, àêî ñå çíàå â êîÿ 

ãîäèíà å ñòàíàë àïîñòîëñêèÿò ñúáîð â Èåðóñàëèì. Òîé å ñòàíàë ìåæäó ïúðâîòî è 

âòîðîòî ïúòåøåñòâèå íà àïîñòîë Ïàâåë. Ïúðâîòî ñè ïúòåøåñòâèå òîé å çàïî÷íàë ïðåç 
âòîðàòà ïîëîâèíà íà 46 ãîäèíà è å òðàåëî îêîëî òðè ãîäèíè. Îò íåãî àïîñòîë Ïàâåë 

ñå âúðíàë, çàåäíî ñ àïîñòîë Âàðíàâà â Àíòèîõèÿ êúì êðàÿ íà 49 ãîäèíà Ñëåä 
âðúùàíåòî ñè òå ïðåñòîÿëè â òîçè ãðàä äîñòà äúëãî âðåìå (Äåÿí. 14:28). Àêî ñå 

ïðèåìå, ÷å òå ñà ñòîÿëè â Àíòèîõèÿ îêîëî åäíà ãîäèíà, ìîæå äà ñå ïðåäïîëîæè, ÷å 
àïîñòîëñêèÿò ñúáîð å ñòàíàë â íà÷àëîòî íà 51 ãîäèíà. Êàòî ñå âçåìå ïîä âíèìàíèå 

âðåìåòðàåíåòî íà âòîðîòî ïúòåøåñòâèå, êîåòî ïðîäúëæèëî îêîëî äâå ãîäèíè äî êúì 
ñðåäàòà íà 53 ãîäèíà, ìîæå äà ñå çàêëþ÷è, ÷å âòîðîòî ñè ïúòåøåñòâèå å çàïî÷íàë â 

íà÷àëîòî íà âòîðàòà ïîëîâèíà íà 51 ãîäèíà, ñëåä àïîñòîëñêèÿ ñúáîð, êîéòî áèë 
ñòàíàë íàâÿðíî ïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà, íà÷àëîòî íà 51 ãîäèíà.

Àêî àïîñòîëñêèÿò ñúáîð å ñòàíàë ïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà íà 51 ãîäèíà è 
ïðîìåæäóòúêúò ìåæäó íåãî è îáðúùàíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë å 14 ãîäèíè, êàêòî ñàì 

òîé ñúîáùàâà â ïîñëàíèåòî ñè äî Ãàëàòÿíèòå (Ãàë. 2:1), òîãàâà ìîæå äà ñå 
ïðåïîëîæè, ÷å îáðúùàíåòî íà àïîñòîë Ïàâåë å ñòàíàëî ïðåç 37 ãîäèíà. Òî å ñòàíàëî 

ñëåä óáèâàíåòî íà àðõèäÿêîí Ñòåôàí ïðåç 36 ãîäèíà, â êîÿòî ãîäèíà å áèëî îòíåòî 
ïðîêóðàòîðñòâîòî íà Ïîíòèé Ïèëàò è Èóäåÿ áèëà èçâåñòíî âðåìå áåç ïðîêóðàòîð. 

Èóäåèòå íÿìàëè ïðàâî, êîãàòî èìàëî ðèìñêè ïðîêóðàòîð, äà íàêàçâàò ñàìè íÿêîãî 
ñúñ ñìúðò. Îòòóê ñëåäâà, ÷å àïîñòîë Ïàâåë å ìîãúë äà âçåìå ïèñìî îò 

ïúðâîñâåùåíèêà çà ïðåñëåäâàíå íà õðèñòèÿíèòå â Äàìàñê ïðåç 37 ãîäèíà.
Âòîðà ãëàâà

Ïúðâî ïúòåøåñòâèå íà àïîñòîë Ïàâåë (Äåÿí. 13:1-14, 26)
Ñëåä êàòî ñå ïîêðúñòèë, àïîñòîë Ïàâåë ïðåêàðàë íÿêîëêî äíè ñ ó÷åíèöèòå â Äàìàñê 

è çàïî÷íàë ñëåä òîâà äà ïðîïîâÿäâà â ñèíàãîãèòå íà ãðàäà çà Èèñóñ Õðèñòîñ. Ñêîðî 
ñëåä òîâà òîé ñå îòäàëå÷èë â Àðàáèÿ (íàâÿðíî â íÿêîÿ áëèçêà ìåñòíîñò îêîëî 

Äàìàñê, êîéòî òîãàâà ñå íàìèðàë ïîä âëàñòòà íà àðàáñêèÿ öàð Àðåòà IV), äåòî 
ñâîáîäåí îò âñÿêàêâî âëèÿíèå, ñå ïðåäàë íà ñúñðåäîòî÷åíèå â ñåáå ñè, íà 

ðàçìèøëåíèÿ è ñúçåðöàíèÿ. Íÿìà ñâåäåíèÿ çà òîâà, êîëêî âðåìå å ïðåñòîÿë àïîñòîë 
Ïàâåë â Àðàáèÿ, íàé-âåðîÿòíî îêîë äåâ ãîäèíè, ñëåä êîåòî ñå âðúùà îòíîâî â 

Äàìàñê, êúäåòî ïðîäúëæèë ïðîïîâåäòà ñè. Íåãîâèòå ïðîïîâåäè, îáà÷å, íå ñå 
õàðåñàëè íà èóäåèòå è òå ñå íàãîâîðèëè äà ãî óáèÿò. Àï. Ïàâåë óñïÿë äà èçáÿãà ñ 

ïîìîùòà íà ó÷åíèöèòå ñè, êîèòî ãî ñïóñíàëè ïðåç íîùòà âåäíà êîøíèöà ïî ãðàäñêàòà 
ñòåíà. Îò Äàìàñê òîé ñå óïúòèë êúì Èåðóñàëèì.

 Èåðóñàëèì àïîñòîë Ïàâåë èñêàë äà ñå ñáëèæè ñ ó÷åíèöèòå, íî âñè÷êè ñå áîÿëè îò 
íåãî è ãî îòáÿãâàëè. Òîãàâà ïîä ñâîå ïîêðîâèòåëñòâî ãî âçåë àïîñòîë Âàðíàâà, 

çàâåë ãî ïðè àïîñòîëèòå è èì ðàçêàçàë çà îáðúùàíåòî è çà ïðîïîâåäèòå ìó â Äàìàñê 
(Äåÿí. 9:27). Ñëåä êàòî ñå çàïîçíàë ñ òÿõ òîé ïðåêàðâàë â Èåðóñàëèì, êàòî 

ïîíÿêîãà ãî íàïóñêàë è ïîñëå ïàê ñå âðúùàë. Êîãàòî èçìèíàëè òðè ãîäèíè îò 
îáðúùàíåòî ìó, òîé íå áèë â Èåðóñàëèì - êúäå å áèë, íå ñå çíàå. Ïðåç òîâà âðåìå 

ðåøèë äà èäå îòíîâî â Èåðóñàëèì, çà äà ñå âèäè ñ àïîñòîë Ïåòúð. "Îòïîñëå, ïîäèð 
òðè ãîäèíè, âúçëÿçîõ â Èåðóñàëèì äà ñå âèäÿ ñ Ïåòðà è ïðåñåäÿõ ó íåãî ïåòíàäåñåò 

äåíà. Äðóãèãî îò àïîñòîëèòå íå âèäÿõ, îñâåí Èàêîâà, áðàòà Ãîñïîäåí" (Ãàë. 1:18-
19). Ñêîðî ñëåä òîâà îòíîâî ñå íàëîæèëî äà íàïóñíå Èåðóñàëèì, çà äà íå ãî óáèÿò 

è îòèøúë â Òàðñ.
Ñëåä óáèâàíåòî íà àðõèä. Ñòåôàí, ïîðàäè ïîÿâèëîòî ñå ãîíåíèå, õðèñòèÿíèòå ñå 

ðàçïðúñíàëè è è ñòèãíàëè äî Ôèíèêèÿ, Êèïúð è Àíòèîõèÿ.  Àíòèîõèÿ ÷èñëîòî íà 
õðèñòèÿíèòå ñå óâåëè÷èëî ìíîãî. Çà çàòâúðäÿâàíåòî èì â èñòèíèòå íà Õðèñòîâîòî 

ó÷åíèå, ïðè òÿõ áèë èçïðàòåí àïîñòîë Âàðíàâà. Êàòî ðàáîòèë èçâåñòíî âðåìå â 
Àíòèîõèÿ, òîé îòèøúë â Òàðñ, íàìåðèë òàì àïîñòîë Ïàâåë è ãî îòâåë â Àíòèîõèÿ. 

Òîâà îòèâàíå íà àïîñòîë Ïàâåë â Àíòèîõèÿ å ñòàíàëî ïî âñÿêà âåðîÿòíîñò ïðåç 42 
ã. Òóê òå ïðîïîâÿäâàëè çàåäíî öÿëà ãîäèíà. Çà ïðúâ ïúò ó÷åíèöèòå áèëè íàðå÷åíè 

õðèñòèÿíè (Äåÿí. 11:26).
 ðåçóëòàò íà óñèëåíàòà èì ðàáîòà, ðàçïðîñòðàíÿâàéêè åâàíãåëèåòî, ãëàâíî â 

Ñèðèÿ, ïðàêòè÷åñêè âúâ âñè÷êè îñíîâíè ãðàäîâå áèëè îáðàçóâàíè õðèñòèÿíñêè 
îáùèíè-öúðêâè. Â ïîñëåäñòâèå òå ïîñëóæèëè çà ôóíäàìåíò íà ðèìñêàòà öúðêâà. Ñëåä 

óñòàíîâÿâàíå íà õðèñòèÿíñòâîòî íà èçòîê, àïîñòîë Ïàâåë íàñî÷èë ñâîèòå óñèëèÿ íà 
çàïàä, êúäåòî æèâåëè ðàçëè÷íè íàðîäè, èçïîâÿäâàùè ðàçíè ðåëèãèè.

Çà ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà õðèñòèÿíñòâîòî ñïîñîáñòâàëè äâå âàæíè îáñòîÿòåëñòâà. 
Ïúðâî, âñè÷êè íàðîäè áèëè â Ðèìñêàòà èìïåðèÿ. Òîâà îçíà÷àâàëî åäèííà 

çàêîíîäàòåëíà îñíîâà, ñâîáîäíî ïðèäâèæâàíå è äîðè åäèí åçèê - ãðúöêè, êîéòî 
ïðåîáëàäàâàë äàæå è â Ðèì. 

Âòîðîòî îáñòîÿòåëñòâî, ñïîñîáñòâàùî ðàçïðîñòðàíåíèåòî íà õðèñòèÿíñòâîòî å òîâà, 
÷å âúâ âñè÷êè ãîëåìè è ìàëêè ãðàäîâå íà ðèìñêàòà èìïåðèÿ èìàëî åâðåéñêè îáùèíè. 

Âúâ 

âñåêè ãðàä èìàëî èóäåéñêè êâàðòàë, êîéòî ñå îòëè÷àâàë îò äðóãèòå êâàðòàëè íà 

ãðàäà íå ñàìî âúíøíî, íî è æèâîòà íà íåãîâîòî íàñåëåíèå. Â èóäåéñêèòå êâàðòàëè 
íÿìàëî íèêàêâè ñòàòóè, à íåäîäÿëàíè äåêîðàòèâíè óêðàøåíèÿ. Âñåêè èóäåéñêè 

êâàðòàë áèë àáñîëþòíî àâòîíîìåí, ÷åñòî ãî îòäåëÿëà ñòåíà îò îñòàíàëèÿ ãðàä. 
Èìàëè ñàìî åäíà âðàòà, êîÿòî áèëà çàëîñòâàíà ïðåç íîùòà. Æèâîòà íà íàñåëåíèåòî 

áèë óïðàâëÿâàí îò íà÷àëíèêà íà ñèíàãîãàòà, êîéòî èìàë ãîëåìè ïðàâîìîùèÿ. Æèâîòà 
â òîâà íåãîëÿìî îáùåñòâî óïðàâëÿâàëè íå ãðàæäàíñêè íîðìè, íå ïîëèòè÷åñêè ïàðòèè, 

à çàêîíúò íà Ìîèñåé, çà ÷èåòî èçïúëíåíèå îòãîâàðÿë íà÷àëíèêà íà ñèíàãîãàòà.  
öåíòúðà íà åâðåéñêèÿ êâàðòàë èìàëî îáù äâîð, ïëîùàä - ìÿñòî çà ñúáðàíèÿ è 

ìîëèòâè. Íèòî åäèí ñòðàííèê íå áè ìîãúë ïðîñòî òàêà äà ñå ïîÿâè â åâðåéñêèÿ 
êâàðòàë è äà ñå çàñåëè. Àêî òîâà áèë èóäåé, òîé áè òðÿáâàëî äà èìà ïðåïîðúêè 

ïèñìåíè èëè óñòíè. Îñâåí òîâà áèë äëúæåí äà ìîòèâèðà ÿñíî ñâîÿòà öåë íà 
ïðåáèâàâàíå. Äà ñå ñêðèåø è æèâååø íåçàáåëÿçàíî â åâðåéñêè êâàðòàë áèëî 

íåâúçìîæíî. Èíòåðåñúò êúì íåãî áèë ïîâèøåí, âñè÷êè èñêàëè äà ãî èçñëóøàò, äà 
ðàçáåðàò âñè÷êî è ãëàâíî, òîâà, êîåòî ñå îòíàñÿ äî âÿðàòà. Ñèñòåìàòà íà îáùóâàíå 

áèëà ìíîãî åôåêòèâíà. Âñÿêà ñúáîòà âñåêè áè ìîãúë äà îòèäå â ñèíàãîãàòà. 
Èçêàçâàíèÿòà çàïî÷âàëè ñ ÷åòåíå íà íåãîëÿì òåêñò îò Áèáëèÿòà, à ïîñëå âñåêè áè 

ìîãúë äà ñå èçêàæå ïî åäèí èëè äðóã ïîâîä. Òàêà ïîñòúïâàë â Íàçàðåò è Èèñóñ 
Õðèñòîñ, êîãàòî åäâà íå ãî óáèëè ñ êàìúíè è òîé íàïóñíàë ðîäíèÿ ñè ãðàä 

çàâèíàãè.
Îñòàíàëèÿ ãðàä ñå îòíàñÿë êúì îáùèíàòà äîñòà ëîÿëíî. Âúâ âñåêè ñëó÷àé, â 

ãðàæäàíñêî îòíîøåíèå åâðåéñêèòå îáùèíè áèëè àâòîíîìíè, íèêîé îò àäìèíèñòðàòîðèòå 
íå ñå íàìåñâàë â òåõíèÿ æèâîò. Âñè÷êè âúïðîñè, âêëþ÷èòåëíî íàêàçàíèÿ è äàæå 

óáèâàíå ñ êàìúíè, ñå ðåøàâàëè îò íà÷àëñòâîòî íà ñèíàãîãàòà, êîåòî ñúáëþäàâàëî 
ñïàçâàíåòî íà çàêîíà. Ôîðìàëíî ñìúðòíàòà ïðèñúäà íå ìîæåëà äà ñå èçïúëíÿâà áåç 

ðèìñêè ñúä, íî íà äåëî ïðåäñòàâèòåëèòå íà ðèìñêàòà âëàñò ÷åñòî ñè çàòâàðÿëè 
î÷èòå çà ñàìîâîëíîñòèòå íà èóäåèòå, òúé êàòî èóäåèòå áèëè äîñòà íåóäîáíè çà 

èìïåðèÿòà ïîäàíèöè. Òå íå ñàìî íåíàâèæäàëè ðèìñêàòà âëàñò, ïîñòîÿííî ïðàâåëè 
çàãîâîðè ïðîòèâ íåÿ, íî íå ìîæåëè äà æèâåÿò íîðìàëíî ñúñ ñâîèòå ñúñåäè. Ñúãëàñíî 

çàêîíà, åâðåèòå âèíàãè ñå ñ÷èòàëè çà ïî-âèñøè îò äðóãèòå êàòî áîãîèçáðàí íàðîä, 
ïî-äîáðè, ïî-óìíè, ïî-÷èñòè îò äðóãèòå. Òåõíèÿò çàêîí íå èì ðàçðåøàâàë äàæå äà 

ñåäÿò íà åäíà ìàñà ñ íååâðåè. Çàòîâà òå âèíàãè áèëè èçòî÷íèê íà ðàçíè êîíôëèêòè 
è ðàçïðè. Ìíîãî îò çàâîþâàíèòå îò ðèìëÿíèòå íàðîäè è íàðîäíîñòè áèëè äîâîëíè îò 

ðèìñêàòà èìïåðèÿ, òúé êàòî ñå ïîÿâèëè öèâèëèçîâàíè çàêîíè, îáåçïå÷àâàëà ñå 
áåçîïàñíîñòòà íà ãðàäà è òàêà íàòàòúê Ñàìî åâðåèòå áèëè íåäîâîëíè è èñêàëè 

âñÿ÷åñêè äà ñå ùàäè òÿõíîòî íàöèîíàëíî è ðåëèãèîçíî ñàìîëþáèå.
 òàêàâà èìåííî ñðåäà àïîñòîë Ïàâåë, êîìóòî Õðèñòîñ ñëîæèë íà ïëåùèòå òàçè òåæêà 

çàäà÷à, ïðåìèíàë ïðåç òîçè òåæúê ïúò. Ïàâåë ñòðàäàë íå îò ðèìñêèòå âëàñòè, êîèòî 
òúðïåëè â èìïåðèÿòà íàé-ðàçëè÷íè âÿðâàíèÿ, à îò èóäåèòå. Òîé ãîâîðè, ÷å ñòðàäàë 

îò ëúæåáðàòÿ. Òîâà ñà òåçè õðèñòèÿíè-èóäåè, êîèòî íå èñêàëè òîëêîâà äà ñå 
îòêúñíàò îò èóäàèçìà, íî ïðàâåëè ìíîãî çà òîâà, äà ïîïðå÷àò íà Ïàâåë çà 

ðàçïðîñòðàíåíèå íà èñòèííîòî ó÷åíèå íà Õðèñòîñ.
Ïî âðåìå íà ñâîåòî ïúðâî ïúòåøåñòâèå íà çàïàä Ïàâåë ïðåìèíàë öåëèÿ ïúò îò åäíà 

èóäåéñêà îáùèíà äî äðóãà. Îò åäíà ñòðàíà, äà ñå ïðîïîâÿäâà íà èóäåèòå áèëî ëåñíî 
- òå, ïîçíàâàéêè äîáðå çàêîíà, çíàåëè çà åäèíèÿ Áîã. Òðÿáâàëî ñàìî äà áúäàò 

óáåäåíè â òîâà, ÷å Ìåñèÿ, êîãîòî åâðåèòå òàêà äúëãî ÷àêàëè, âå÷å å äîøúë è òå, 
åâðåèòå, ñà ãî ðàçïúíàëè. Îñâåí òîâà, òðÿáâàëî äà ñå ðàçøèðè, ïî-òî÷íî, äà ñå 

î÷èñòè òúëêóâàíåòî íà çàêîíà è äà ñå ïîñòàâè àêöåíò íà îáðåäíàòà ñòðàíà íà 
èäåéíàòà, ñúùíîñòíàòà íåãîâà ÷àñò. Ìîæå äà ñå êàæå, ÷å àóäèòîðèÿòà âèíàãè å áèëà 

ïîäãîòâåíà çà âúçïðèåìàíå íà ïðîïîâåäè. Òîâà äî èçâåñòíà ñòåïåí îáëåê÷èëî 
çàäà÷àòà íà Ïàâåë. Íî îò äðóãà ñòðàíà, òîâà áèëî ìíîãî îïàñíî. Âñåêè ïúò Ïàâåë 

ïðåäèçâèêâàë ÿðîñòòà íà èóäåèòå, êîèòî íå ñìÿòàëè âúçìîæíî äà îòñòúïÿò îò çàêîíà 
íà éîòà. Çàòîâà è àïîñòîë Ïàâåë áèë áèò ñ êàìúíè, òîÿãè, áèë ãîíåí îò ãðàäà. Íî 

çà íåãî íÿìàëî äðóã èçõîä. Äà ïðîïîâÿäâà õðèñòèÿíñòâî èçâúí ñèíàãîãè, èçâúí 
âÿðâàùèòå èóäåè áèëî íåðåàëíî. Ïúðâèòå åçè÷íèöè, êîèòî ñå îáúðíàëè â õðèñòà áèëè 

îò êðúãîâå, òÿñíî ñâúðçàíè ñ èóäåèòå, òå âå÷å èìàëè ïðåäñòàâà çà îñíîâíèòå 
äîêòðèíè íà èóäàèçìà. Åòî çàùî õðèñòèÿíñòâîòî íå áè ìîãëî äà ñå ðàçïðîñòðàíè áåç 

èóäàèçìà è áåç Ðèìñêàòà èìïåðèÿ.
Ïúðâîòî ñè ïúòåøåñòâèå àïîñòîë Ïàâåë ïðåäïðèåë ñ àïîñòîë Âàðíàâà è åâàíã. Ìàðêî 

ïðåç âòîðàòà ïîëîâèíà, íàâÿðíî åñåíòà íà 46 ãÎäèíà îò Àíòèîõèÿ òîé îòèøúë â ãðàä 
Ñåëåâêèÿ, íà áðåãà íà Ñðåäèçåìíî ìîðå, îòêúäåòî îòïëóâàë ñ êîðàá çà îñòðîâ 

Êèïúð, ðîäíîòî ìÿñòî íà àïîñòîë Âàðíàâà (Äåÿí. 4:36). Îñòðîâúò áèë çàñåëåí îò 
ãúðöè è ôèíèêèéöè, êîèòî íà ïðàêòèêà ñå áèëè ñëåëè. Ñúòðóäíè÷åñòâîòî ìåæäó 

Ñåëåâêèÿ, Êèïúð è Òàðñ (ðîäíîòî ìÿñòî íà àïîñòîë Ïàâåë) áèëî äîñòà èíòåíçèâíî.